Κατεβάστε το βιβλίο πατώντας στο link:
https://drive.google.com/drive/folders/0B0qkeQUacLM-V3NVaHpxYk5jR28?usp=sharing
Στη συνέχεια, κάντε δεξί κλικ στο εικονίδιο κάθε τόμου και επιλέξτε "λήψη".
Στη συνέχεια, κάντε δεξί κλικ στο εικονίδιο κάθε τόμου και επιλέξτε "λήψη".
Πρόλογος β’ έκδοσης
Τέσσερα
χρόνια μετά από την α’ έκδοση,
και έπειτα από τη μεσολάβηση νέων στοιχείων και διορθώσεων, η επανέκδοση της ανά χείρας
μελέτης κρίθηκε ως επιβεβλημένη. Σε όλο
αυτό το διάστημα, εκτός από τη συνέχιση της έρευνας, έλαβε χώρα μία αμφίδρομη
και εποικοδομητική επικοινωνία του συγγραφέα με τους αναγνώστες, αλλά και μία
ευρεία συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων με
πολύπλευρη θεματολογία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: στην ομάδα «Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης» στο facebook που αισίως έφτασε τα 1.700 μέλη,
αλλά και στο ομώνυμο ιστολόγιο (blog) όπου γινόταν μία σταχυολόγηση και μία σύνοψη των όσων είχαν συζητηθεί. Στο
τέλος του β’ τόμου, παρατίθενται κάποια σχετικά άρθρα από το ιστολόγιο.
Αυτό που όμως χαρακτήρισε την προαναφερόμενο
περίοδο, ήταν η ίδρυση μίας νέας σχολής σκέψης και η είσοδος μίας πιο
σύγχρονης, διεισδυτικής και ορθολογικότερης θεώρησης της αρβανίτικης
ταυτότητας. Ο λόγος δόθηκε σε εμάς τους Αρβανίτες, ώστε να αποφασίσουμε
επιτέλους μόνοι μας για το τι είμαστε (βρέθηκαν πολλοί μη Αρβανίτες που
κουνώντας μας επιτιμητικά το δάχτυλο, είχαν το θράσος να μας υποδείξουν –με
παταγώδη αποτυχία όπως αποδείχθηκε- τι είμαστε). Η έρευνα του παρελθόντος των
Αρβανιτών (όχι μόνο της Θράκης) τέθηκε σε νέα δεδομένα. Απομακρύνθηκαν με
συνοπτικές διαδικασίες οι γραφικότητες του παρελθόντος, ενώ
απο-ιδεολογικοποιήθηκε ο μονόδρομος και η τυπολογία μίας αντιεπιστημονικής
αντίληψης που ως βασική της παραδοχή είχε ότι το αντικείμενο της έρευνας, οι
Αρβανίτες, ήταν ένα άβουλο σύνολο το οποίο απλά δεχόταν ως θέσφατα τα
«πορίσματα» του κάθε αυτόκλητου «αρβανιτολόγου».
Πέρα
των ανωτέρω, όλο αυτό το μεσοδιάστημα μεταξύ των δύο εκδόσεων, αυτό που
διαπέρασε την ελληνική κοινωνία, ήταν (και είναι) η μεγάλη οικονομική
κρίση. Θεώρησα ως υποχρέωσή μου, η παρούσα
έκδοση να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα: όσο δύσκολο είναι για έναν συγγραφέα
να στηρίξει οικονομικά μόνος του μία έκδοση, άλλο τόσο είναι και για τον μέσο
Έλληνα να διαθέσει ένα σεβαστό χρηματικό ποσό για να αποκτήσει τους δύο τόμους
του βιβλίου. Έτσι, έκρινα ότι θα
μπορούσαμε όλοι να εκμεταλλευθούμε τις
μεγάλες δυνατότητες που παρέχει το διαδίκτυο και η παρούσα μελέτη να διατεθεί δωρεάν ως ηλεκτρονικό βιβλίο (e-book), το οποίο ο καθένας θα μπορέσει
να αποθηκεύσει στον υπολογιστή του, στο tablet, στο κινητό κλπ. Επίσης, το βιβλίο θα μπορεί να εκτυπωθεί (δεν υπάρχει
κάποιος κωδικός προστασίας στο αρχείο) και να διαβαστεί ως «παραδοσιακό» βιβλίο
ή να δοθεί σε κάποιον που δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο (κυρίως άτομα μεγάλης ηλικίας, που όμως έχουν την
ίδια, αν όχι μεγαλύτερη, δίψα για μάθηση).
Με δεδομένο μάλιστα την όλο και αυξανόμενη
εξοικείωση των Ελλήνων με το διαδίκτυο, θεωρώ πως το έργο θα είναι άμεσα
προσβάσιμο στους περισσότερους. Εύχομαι
πραγματικά, και αυτή η έκδοση να
καταφέρει να αποτελέσει ένα μικρό
λιθαράκι στην ιστορία των Αρβανιτών και μέσω του διαδικτύου να γίνει άμεσα
προσιτή ειδικά στους νέους, ώστε να τους βοηθήσει να αποκτήσουν μία πιο
σφαιρική εικόνα των όσων τους περιβάλλουν.
Τέλος, θέλω να αφιερώσω την έκδοση αυτή
στη μνήμη του καλού μου φίλου Χρήστου Κοζαρίδη που έφυγε τόσο νωρίς. Έκανε τόσα
πολλά για τους Γκαγκαβούζηδες του Έβρου και με το συγγραφικό του έργο
αποενοχοποίησε άλλη μια αλλόφωνη και τόσο παρεξηγημένη πληθυσμιακή ομάδα.
Επίσης, θέλω να ευχαριστήσω όσους στο μεσοδιάστημα αυτό μοιράστηκαν εμπειρίες,
γνώσεις και ιστορικό υλικό. Ιδιαίτερα ευχαριστώ τον Βαγγέλη Μερκούρη, τον Αρβανίταρο
από την Κερατέα που τόσο μου συμπαραστάθηκε, σαν αληθινός βλάμης και μπεσαλής.
Δημήτρης
Δαλάτσης,
Αθήνα,
Αύγουστος 2016
Περιεχόμενα βιβλίου
Α’ ΤΟΜΟΣ
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
Πρόλογος του Κωνσταντίνου Τσοπάνη .............................................................................. 15
Πρόλογος του συγγραφέα ...................................................................................................... 19
Εισαγωγή- σύντομη ιστορική αναδρομή ............................................................................. 23
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ. Από την αρχαιότητα μέχρι τη μετανάστευση ............................... 29
1.1 Ιστορικά στοιχεία ............................................................................................................. 29
1.2 Η Οθωμανική Αυτοκρατορία .......................................................................................... 34
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ. Η πρώτη μετανάστευση (1566) ..................................................... 39
2.1 Οι μεταναστεύσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ........................................................ 39
2.2 Η μετανάστευση στη Μανδρίτσα και στο Μεγάλο Ζαλούφι ........................................... 43
2.2.1 Η μετανάστευση στη Μανδρίτσα ..................................................................................... 49
2.2.2 Η μετανάστευση στο Μεγάλο Ζαλούφι .......................................................................... 52
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ. Η περίοδος μεταξύ των δύο μεταναστεύσεων (1566-1769) ........ 61
3.1 Ιστορικά στοιχεία ............................................................................................................. 61
3.1.1 Ο εξισλαμισμός των αλβανοφώνων .......................................................................... 61
3.1.2 Η κατάσταση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ........................................................ 65
3.2 Τα χωριά των Αρβανιτών στη Βόρειο Ήπειρο ............................................................. 67
3.2.1 Το Βιθκούκι ................................................................................................................... 67
3.2.2 Η μονή Ιωάννου του Προδρόμου Μοσχoπόλεως .................................................... 72
3.2.3 Οι εκκλησίες στο Βιθκούκι .......................................................................................... 74
3.2.4 Ανέκδοτες επιγραφές Ι.Ναών της Ιεράς Μητροπόλεως Κορυτσάς ......................... 80
3.2.5 Το τέλος της Μοσχόπολης ...................................................................................... ....85
3.3 Η ευρύτερη περιοχή του Βιθκουκίου. Η Κιουτέζα και το Κιάφσεζ ............................. 93
3.3.1 Οι Αρβανιτόβλαχοι ..................................................................................................... 104
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ. Η δεύτερη μετανάστευση στην Ανατολική Θράκη (1769) ... 107
4.1 Ιστορικά στοιχεία ............................................................................................................ 109
4.2 Η δεύτερη μετανάστευση προς την Ανατολική Θράκη (1769) .................................. 111
4.3 Η μεγάλη πορεία .............................................................................................................. 123
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ. Η περίοδος μεταξύ της εγκατάστασης των Aρβανιτών στην Ανατολική
Θράκη και του κινήματος των Νεότουρκων (1566-1908) .................................................... 131
5.1 Η περίοδος μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης εγκατάστασης (1566-1769) ............ 131
5.1.1 Η εγκατάσταση των Μανδριτσιωτών και των Ζαλουφιωτών ..................................... 134
5.2 Η περίοδος μετά τη δεύτερη μετανάστευση (1769-1908) ............................................... 137
5.2.1 Η επανάσταση του 1821 .................................................................................................. 137
5.2.2 Οι οθωμανικές μεταρρυθμίσεις (Τανζιμάτ) ..................................................................... 141
5.2.3 Η Εξαρχία και η βουλγαρική εθνογένεση ...................................................................... 144
5.2.4 Η ανάπτυξη της παιδείας στη Θράκη .............................................................................. 147
5.3 Πληροφορίες για τους Αρβανίτες κατά την περίοδο 1769-1908 ................................... 150
5.3.1 Οι εκκλησιαστικές επαρχίες της Θράκης και ο φάκελος 434 της βιβλιοθήκης της
βουλής περί Θράκης ........................................................................................................................152
5.3.2 Αρχεία του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών (Α.Υ.Ε.) ................................................ 165
5.3.3 «Η Θράκη και η δύναμις του εν αυτή ελληνικού στοιχείου» του Σταματίου Ψάλτη......179
5.3.4 Πληροφορίες από βιβλία που γράφτηκαν για τα αρβανιτοχώρια της Θράκης .............. 184
5.4 Οι ήρωες των Αρβανιτών της Ανατολικής Θράκης: Δημητράκης Βοεβόδας και
Χαράλαμπος Γκίρδας ..................................................................................................................... 197
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ. Από το κίνημα των Νεότουρκων στους Βαλκανικούς πολέμους (Ιούνιος
1908-Οκτώβριος 1912) .......................................................................................................... 217
6.1 Η τουρκική εθνική ταυτότητα ......................................................................................... 218
6.2 Το κίνημα των Νεότουρκων στη Θράκη ....................................................................... 221
6.3 Το αληθινό πρόσωπο των Νεότουρκων ........................................................................ 223
6.4 Τα γεγονότα του Ουζούν Κιοπρού (Ιούνιος 1909) ....................................................... 228
6.5 Η περίοδος πριν από τους Βαλκανικούς Πολέμους (1909-1912) ............................... 231
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ. Από τους Βαλκανικούς Πολέμους έως την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου
Πολέμου 1912-1914 ................................................................................................................ 239
7.1 Ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος (5 Οκτ.1912-30 Μαΐου 1913) .......................................... 240
7.1.1 Η βαρβαρότητα των εμπολέμων................................................................................... 240
7.1.2 Ο ελληνισμός της Θράκης στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο ............................................ 243
7.2 Ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος (16 Ιουν. -18 Ιουλ. 1913) .................................................. 247
7.3 Από το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων έως την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου
(Ιούλιος 1913-Ιούλιος 1914) ................................................................................................. 249
7.3.1 Η καταστροφή του Μεγάλου Ζαλουφίου (Ιούλιος 1913) ........................................ 252
7.3.2 Η καταστροφή της Μανδρίτσας από τους Βούλγαρους (Οκτώβριος 1913) ......... 264
7.3.3. Η καταστροφή του Αμπαλάρ (Νοέμβριος 1913) ..................................................... 272
7.3.4 Η κατάσταση στην Ανατολική Θράκη από τις αρχές του 1914 μέχρι την έναρξη
του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ................................................................................................. 274
7.3.5 Η λεηλασία του Βιθκουκίου/Σουλτάνκιοϊ (Απρίλιος 1914) ..................................... 290
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918)....................................... 299
8.1 Από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου έως το τέλος του 1914 ...................... 301
8.2 Η συνέχιση των διωγμών κατά τα έτη 1915-1917 ....................................................... 305
8.2.1 Το Μεγάλο Ζαλούφι (1915-1917) .............................................................................. 309
8.2.2 Καταστροφές ναών και μονών. Φόνοι, εξορίες και κακοποιήσεις κληρικών ........ 313
8.2.3 Η φορολογία και η εκπαιδευτική κατάσταση του ελληνικού στοιχείου .................. 315
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ. Από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στην κατάκτηση της
Ανατολικής Θράκης από τον ελληνικό στρατό (1918-1922) ................................................. 321
9.1 Η Ανατολική Θράκη μετά το τέλος του πολέμου. Η περίθαλψη των προσφύγων ........ 321
9.2 Η κατάκτηση της Ανατολικής Θράκης (Ιούλιος 1920) .................................................... 330
9.3 Η ελληνική διοίκηση στην Ανατολική Θράκη (Ιούλιος 1920-Σεπτέμβριος 1922) ....... 340
9.3.1 Η απογραφή του 1920 και η διοικητική αναδιάρθρωση της Θράκης ......................... 345
9.3.2 Το Μεγάλο Ζαλούφι κατά τα έτη της ελληνικής διοίκησης (1920-1922) ................. 349
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ. Ο ξεριζωμός των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης (Οκτ. 1922) .... 353
10.1 Η Μικρασιατική καταστροφή ................................................................................................ 353
10.2 Η ανακωχή των Μουδανιών .................................................................................................. 357
10.3 Η οριστική απώλεια της Ανατολικής Θράκης....................................................................... 360
10.4 Το τελευταίο βλέμμα και το μεγάλο αντίο στην Ανατολική Θράκη .................................. 366
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ. Η εγκατάσταση των Αρβανιτών στην Ελλάδα ............................... 381
11.1 Η εγκατάσταση των νοτίων Αρβανιτών ................................................................................ 381
11.2 Η εγκατάσταση των βορείων Αρβανιτών .............................................................................. 393
Β'ΤΟΜΟΣ: Η ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΡΒΑΝΙΤΩΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΩΔΕΚΑΤΟ. Έθνος και εθνικισμός ............................................................ 399
12.1 Η ιστορικότητα έθνους και εθνικισμού....................................................................... 402
12.2 To ελληνικό έθνος ......................................................................................................... 406
12.3 Οι Έλληνες ...................................................................................................................... 414
12.4 Η διαμόρφωση της νεοελληνικής ταυτότητας μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους
(1830) ...................................................................................................................................... 422
12.5 Θρησκευτική και εθνική ταυτότητα ............................................................................ 429
12.5.1 Η εθνική ταυτότητα στην Ανατολική Θράκη στις αρχές του 20ου αιώνα........... 433
12.5.2 Τα δύο «εθνικά κέντρα» του ελληνισμού ................................................................ 441
12.6 Γλώσσα και εθνικότητα ............................................................................................... 454
12.6.1 Οι ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι (Τούρκοι) ............................................................. 460
12.6.2 Οι μη ελληνόφωνοι Ρωμιοί (Έλληνες) .................................................................... 463
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΤΡΙΤΟ. Οι Αλβανοί και η αλβανική εθνογένεση ...................... 467
13.1 Οι Αλβανοί .................................................................................................................... 469
13.2 Η αλβανική εθνογένεση .............................................................................................. 475
13.2.1 Ο Ναούμ Βεκιλχάρτζι (Naum Vekilharxhi) .......................................................... 477
13.2.2 Η λίγκα του Πρίζρεν (1878-1881) ......................................................................... 479
13.2.3 Ο Σαμί Φράσερι (Sami Frashëri) ............................................................................ 485
13.2.4 Οι δυσκολίες του αλβανικού εθνικισμού ............................................................... 492
13.3 Οι Αλβανοί αδελφοί .................................................................................................... 500
13.3.1 Σχέσεις Ελλήνων-Αλβανών (1830-1913) ............................................................ 506
13.3.2 Η εναλλαγή της ταυτότητας των Αλβανών ........................................................... 516
13.4 Οι oρθόδοξοι αλβανόφωνοι της Αλβανίας .............................................................. 536
13.4.1 Ο Φαν Νόλι (Θεοφάνης Μαυρομάτης) ................................................................. 536
13.4.2 Η εθνική συνείδηση των ορθόδοξων αλβανόφωνων της Αλβανίας ................. 548
13.4.3 Πληθυσμιακά στοιχεία για το Βιθκούκι, την Κιουτέζα και το Κιάφσεζ στις αρχές
του 20ου αιώνα .......................................................................................................................576
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ. Η Εθνικότητα των Αρβανιτών της Θράκης ........... 579
14.1 Η απογραφή του 1905 ................................................................................................. 582
14.2 Η απόκρουση της αλβανικής προπαγάνδας το 1911 ............................................... 590
14.3 Οι αλβανόφωνοι της Θράκης μέσα από τις πηγές της εποχής ................................. 600
14.4 Η διάβαση του Έβρου το 1922 και ο αλβανικός εθνικισμός ................................... 619
14.4.1 Η επίσκεψη του Βενιζέλου στον Έβρο (Μάιος 1930) ............................................ 632
14.5 Οι αποζημιώσεις της Μανδρίτσας και το βουλγαρικό τέχνασμα .............................. 635
14.6 Οι σχέσεις μεταξύ των Αρβανιτών της Θράκης .......................................................... 638
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΠΕΜΠΤΟ. Αρβανίτικα, Η γλώσσα της «ντροπής» ................. 643
Συμπεράσματα ...................................................................................................................... 663
Παράρτημα Α: Συγκεντρωτικά πληθυσμιακά στοιχεία των αρβανίτικων χωριών της
Ανατολικής Θράκης .............................................................................................................. 667
Παράρτημα Β: Τραγούδια των Αρβανιτών της Ανατολικής Θράκης ............................. 679
Παράρτημα Γ: Η "Κυρά των Μαρασίων"……….…………………………………….683
Εικόνες βιβλίου ..................................................................................................................... 687
Βραχυγραφίες-συντομογραφίες ...........................................................................................690
Βιβλιογραφία ........................................................................................................................ 691
Ευρετήριο .............................................................................................................................. 709
Κατεβάστε το βιβλίο πατώντας στο link:
